Wij zetten twaalf zeer uiteenlopende wandelingen op een rijtje, in alle hoeken van het land. Je zou ze met gemak de mooiste wandelroutes van Nederland kunnen noemen. Maar vanzelfsprekend is dat arbitrair. Of het nu de allermooiste wandelingen zijn, of gewoon heel mooie, dat maakt ook eigenlijk niet zoveel uit. De twaalf routes die wij voor jou en je medewandelaars selecteerden geven je een prachtige gelegenheid om ons land nog beter te leren kennen. Kies maar iets moois uit – en gegarandeerd dat je er binnenkort nog enkele loopt.

Het spreekt altijd weer tot de verbeelding. Hoewel in het hedendaagse Europa, met vrij verkeer, nog maar weinig ons tegenhoudt, is het toch een dingetje om de grens over te steken. En weer terug, en weer … De historische grenspalen – van gietijzer én 372 kilo schoon aan de haak – herinneren je eraan, al ben je soms echt even kwijt of je nu in Nederland of België bent. Bij dit stukje van het Grenslandpad, een langeafstandswandelpad van Sluis naar Thorn, leer je niet alleen over de scheidslijn tussen België en Nederland, maar ook over hoe het ook alweer zat tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648), die 'we' met de Spanjaarden uitvochten.

Hier, in Zeeuws-Vlaanderen in de provicie Zeeland, dienden de stille wegen en dijken bovendien ook recenter als smokkelpaden. Ten zuiden van Axel ga je langs het front van de Staats-Spaanse strijd, waar kreken, dijkjes en, door de natuur opgeslokte, verdedigingsforten nog van getuigen. Lange rijen populieren verraden al van een afstand hoe de linie loopt. Bij Kijkuit werd overigens ook in 1944 nog een slag geleverd, tijdens de bevrijding van Zeeuws-Vlaanderen. Verbaas je over de stilte. Dit stuk van Nederland (en België) kennen maar weinigen.

Ik wil deze wandeling lopen

Deze wandeling is gezien de titel allicht een verrassende keus. Onze mooiste kustwandeling loopt niet langs de Noordzeekust, maar langs de kust van vroeger, die van de Zuiderzee, het huidige IJsselmeer. Makkum ligt in het uiterste noordwesten van Friesland, vlak tegen het IJsselmeer. Op de dijk is het hier lekker uitwaaien en kijk je uit over zowel het water als de haven van Makkum zelf. De vroegere bedrijvigheid – vissers en kooplui maakten het dorp rijk – is stilgevallen, maar er is nog zoveel fraais te zien. Het Waaggebouw (uit 1698), het nog oudere Van Donia-kerkje en de schitterende koopmanshuizen stralen nu eeuwigdurende rust uit.

Als je zuidelijker afzakt, kom je in Piaam, volgens de routemakers stiekem 'het einde van de wereld'. Hier kijk je vanuit Vogelkijkhut De Ral uit over de rietvelden van de Kooiwaard en Zuidwaard. Een ideale plek om ook – neem je verrekijker mee! – de dotterbloemen in het voorjaar of orchideeën in de zomer te bewonderen. Struin aan het eind van de 12,5 kilometer lange wandeling ook nog even over het Makkumerstrand, populair onder de locals en bewoners uit de regio.

Ik wil deze wandeling lopen

Struinen, dat kan je hier. 8 kilometers over een écht struinpad, door en langs de uiterwaarden van de Maas, daar waar de bedrijvigheid nooit ver weg is. Binnenvaartschepen zoeken hun weg stroomop- of stroomafwaarts, richting zuidelijk Limburg en België. Als je de wandeling begint bij pannenkoekenrestaurant Jachthut op den Hamer (een tip voor als je terugkeert), krijg je meteen alle informatie over de Maasduinen en Landgoed De Hamert.

Er zijn meerdere routes beschikbaar, aangegeven met paaltjes in het rood, wit en blauw. Hier is de natuur nooit ver weg. Kies je het goede seizoen, dan is het hier geel en paars dankzij de bloemen, waar dan vaak ook de koolwitjes en muggen van genieten. Je deelt de heide, vennen en bossen met flink wat vogels – bezoek ook de vogelkijkhut ’t Westernest – en een kudde schapen. In natuurgebied de Stalberg leven ook gallowayrunderen, die de boel kort grazen en voorkomen dat het bos zich hier te veel laat gelden.

Ik wil deze wandeling lopen

Een waarschuwing vooraf is wel nodig, want deze wandeling is zo’n beetje 21 kilometer lang. Daar heb je, ook als geoefende wandelaar, toch altijd 4,5 uur voor nodig. Zeker als je onderweg je ogen goed de kost wilt geven. En, dat gaat wel lukken, want er is veel te zien in dit deel van Flevoland. In niets doet dit gebied nog denken aan de polder die het ooit was. De op de zee gewonnen grond is volledig begroeid en op veel plekken verwilderd, tot groot plezier van de dieren die hier inmiddels hun habitat hebben. De zeearend is misschien wel het meest imponerende exemplaar daarvan.

Vanuit een van de vogelhutten zie je allicht naast honderden eenden en ganzen ook de ijsvogel, visarend en de aalscholver. En ook konikpaarden, heckrunderen, edelherten – die aan het eind van de zomer een prachtig concert weggeven als ze aan het burlen slaan – reeën en vossen. Vanwege de grote hoeveelheid loslopend wild is de lange wandeling overigens niet geschikt om met een hond te doen. Op de bewegwijzerde route van Staatsbosbeheer – het Boswachterspad – mag de hond wel mee. Die route start ook bij het Buitencentrum Oostvaardersplassen en is een flink stukje korter: 7 kilometer.

Ik wil deze wandeling lopen

Witter dan hier zijn de duinen in Nederland nergens, hoger evenmin. En als extra attractie zien ze er steeds anders uit. Wie de Stuifduinentocht door de Schoorlse Duinen in Noord-Holland maakt, zal ontdekken dat er nog plekjes in Nederland zijn waar de natuur vrij spel heeft. Staatsbosbeheer heeft ervoor gekozen om hier de wind zijn gang te laten gaan. Bij de Baaknol ziet het er morgen dan ook weer anders uit dan vandaag.

Wandelen is hier overigens nog een flinke uitdaging, een groot deel van de route is onverhard. Vanaf Buitencentrum Schoorlse Duinen in Schoorl is een route uitgestippeld van liefst 17 kilometer. Wie de knooppunten in het duingebied volgt, kan ook een eigen route – van bijvoorbeeld wat minder kilometers – lopen. De bodem onder de dennenbomen in het bos van de Schoorlse Duinen is een uitermate geschikte leefomgeving voor de zeldzame dennenorchis. Bij het vogelmeer heb je goede kans in de lente de 'ratelende' nachtzwaluw te horen en zien.

Ik wil deze wandeling lopen

Dat was nog niet makkelijk kiezen. De Nationale Parken in Nederland blinken uit in schoonheid, in elk ervan kun je heerlijk wandelen. Wij kozen voor de Sallandse Heuvelrug in Overijssel omdat je daar eigenlijk álles hebt. Ben je gek op de paarse kleur van de heide, wacht dan met deze wandeling tot het einde van de zomer. Je weet dan niet wat je ziet! De rest van het jaar kun je je echter ook optimaal vermaken in het liefst 35 vierkante kilometer metende park. Het landschap glooit, riviertjes kabbelen, het middeleeuwse Kasteel Rechteren en het slot Het Laer verrassen. De vergezichten, vanaf de Archemerberg bijvoorbeeld, zijn bovenal prachtig. Maak, als je één dagje gaat, wel een duidelijke keuze voor een wandeling. Er is zoveel te zien, dat red je, zelfs als je flink doorstapt, niet in één dag.

Kies bijvoorbeeld de 12 kilometer lange wandeling Rollende Heuvels. Je zal allicht niet de enige zijn. Goede kans dat je de schaapskudde van ongeveer zeshonderd bollen wol, vergezeld door Pyrenese schaapshonden, onderweg op de heide tegenkomt. Het zullen niet de enige dieren zijn die je ziet. De Sallandse Heuvelrug is een vogelparadijs, zowel op de grond (korhoen) als in de lucht (havik). Mogelijk dat je ook een steenmarter, bunzing, das, wezel of hermelijn spot wanneer je langs de jeneverbesstruiken struint. In dit gedeelte van het park groeien veel eiken en berken, waar je elders vooral naaldbossen treft.

Ik wil deze wandeling lopen

Er zijn 21 Nationale Parken in Nederland. En eigenlijk zou je elk ervan met een bezoek willen afvinken.

Bezoek een van onze Nationale Parken

Authentieker dan dit stukje Drenthe ga je het bijna niet krijgen. Op deze wandeling door Drenthe krijg je zowel het verleden als het heden – in de vorm van veel flora en fauna – te zien. Vertrekplaats Havelte is een van de oudste en meest oorspronkelijke dorpjes van de provincie. In de omgeving ervan krijg je een unieke blik op onze historie. Hunebedden, gerestaureerde grafheuvels uit de ijzertijd, terpen en ruïnes langs 12,5 kilometer vertellen het verhaal van meer dan 12.000 jaar bewoning.

Lees je van tevoren een beetje in en je kunt je medewandelaars mooie verhalen vertellen over hoe onze voorouders leefden. Bij de voet van de Havelterberg liggen enkele imposante hunebedden. Hier vestigden zo’n vijfduizend jaar geleden mensen zich permanent, ondanks (of misschien juist wel dankzij) de aanwezigheid van wolven, beren, wilde zwijnen en elanden. Ter afwisseling kom je nu op de heide allicht een herder met schaapskudde tegen en kun je in elk seizoen genieten van de natuur in al zijn pracht en praal.

Ik wil deze wandeling lopen

De Linge is – en dat is altijd een leuk weetje om anderen mee te verrassen – de langste, puur Nederlandse rivier. Hij ontspringt bij het Betuwse Doornenburg om bij Gorinchem in de Merwede uit te monden en is 108 kilometer lang. Op deze route zie je daar een fraai stukje van. Je loopt voornamelijk over dijkjes die door het natte landschap slingeren. Honderden appelbomen, typische dijkhuizen en de rivier zelf zorgen ervoor dat er áltijd wat te zien is.

Asperen is helemaal een plaatje, met zijn middeleeuwse muren, waterpoort en het tot de Hollandse Waterlinie behorende Fort. In het voorjaar is het hier natuurlijk extra mooi: dan staan de boomgaarden in bloei. De weg deel je overigens voor een groot deel van de route met het andere verkeer. Kies daarom ook voor een rustige, doordeweekse dag, zeker als je in het voorjaar gaat, want ook anderen willen de bloesembomen komen bewonderen en kiezen daarvoor vaak de auto of motor.

Tip: Plan aan het eind van de wandeling (11,5 kilometer) tijd in om nog even door Leerdam te lopen. Je moet hier toch echt de sfeer opsnuiven en bijvoorbeeld even naar het Glascentrum Leerdam, een ontmoetingsplaats voor glasblazers. Ook de Zuidwal, Grote Kerk en het Hofje van Aerden zijn het bezoeken waard.

Ik wil deze wandeling lopen

Het imposante, niet-alledaagse Kasteel Heeswijk in Noord-Brabant vindt zijn oorsprong in de 11de eeuw. De voormalige waterburcht vormt nu het fraaie middelpunt van landgoed Heeswijk. Het oude loofbos kent een stelsel van 5 kilometer aan lanen, waar je heerlijk wandelt door vervlogen tijden. Een deel van de 9 kilometer lange wandeling voert door het beekdal van de Aa. Een paar jaar terug heeft de beek, die omwille van een snellere afvoer van het water was gekanaliseerd, haar vrije loop weer teruggekregen.

Die ingreep kan de natuurliefhebber wel waarderen. De Aa meandert door de graslanden, zelf slinger je mee met het riviertje. Als het water in de Aa te hoog staat, kun je dit deel van de route niet lopen. Je zou op deze grotendeels onverharde tocht meer dan alleen natte voeten krijgen. Er is een alternatieve route voorhanden. Ook de witte boerderij de Looz Corswarem Hoeve, het poortgebouw met duiventoren van het voormalige kasteel Seldensate en uitkijktoren Heeswijk zullen je aangenaam verrassen.

Ik wil deze wandeling lopen

Afwisseling. Dat maakt een wandeling vaak zo leuk. Welnu, wie door het duingebied van De Geul en Bollekamer wandelt, krijgt een zeer divers landschap voorgeschoteld. Bij strandvlakte De Hors maakt de natuur nog altijd nieuwe duinen. Omvang en vorm van de zandplaat wisselen sterk onder invloed van de zee. Wandelen in deze ongerepte, tja, woestijn, is altijd een bijzondere ervaring. In de Horspolders zijn veel bijzondere planten te bewonderen: vleeskleurige orchis, moeraswespenorchis, parnassia, sierlijke vetmuur, geelhartje en miniatuurplantjes als dwergbloem en dwergvlas.

In de Mokbaai stikt het in een mini-Waddenzee juist weer van de vogels, waaronder lepelaars. Bovendien is de Loodsmansduin – het is even een klim – een prachtig uitkijkpunt. En dan loop je ook nog door de heide bij de binnenduinrand. Bovendien zal batterij Den Hoorn je verrassen. Vanaf 1938 gebruikte het Nederlandse leger de duin als commandopost van de batterij, de kanonnen stonden in De Bollekamer opgesteld. De batterij is een van de laatste voorbeelden van Nederlandse vestingbouw.

Ik wil deze wandeling lopen

De boswachters van Staatsbosbeheer hebben de allermooiste wandelroutes van Nederland voor je uitgestippeld: de Boswachterspaden. Het is hun dagelijkse terrein, en dus is er niemand die beter een wandelroute in het bos kan uitstippelen dan de boswachter. Zij kennen de mooie zijpaadjes, weten de heuvels waar je het mooiste uitzicht hebt en kunnen je wijzen op bijzondere flora en fauna.

Bij Kootwijk stelde boswachter Laurens Jansen een route samen waarin 'alles zit wat de Veluwe in Gelderland zo boeiend maakt'. Hij leidt je over het Kootwijkerzand, laat je de prachtige jeneverbessen zien, en ook de heide, het stuifzand, de ruige oude eikenbossen en gigantische douglassparren. 'Wandelend over kleine, smalle kronkelende paadjes en brede zandwegen beleef je de Veluwe. In het voorjaar zingen de vogels en spot je de wilde zwijnen, in de winter kom je de klapekster tegen. Zelf wandel ik hier het liefst in het voorjaar. De natuur komt tot leven en doorbreekt de winterse stilte. De Kraaihei staat in bloei en de vogels zingen uit volle borst. Dit is ook het moment om wild als edelherten en de wilde zwijn te spotten. Kom vroeg of laat op de dag, dan heb je de grootste kans.'

Ik wil deze wandeling lopen

Tijdens een mooie, zonnige winterdag is Nederland volgens velen stiekem op zijn mooist. Een van de leukste gebieden om dan een winterse wandeling te maken ligt in Zuid-Holland. Hollands Duin is precies zoals je denkt dat het zou moeten zijn: een rustig gebied met imposante, zanderige duinen, weids strand, een eindeloze zee, maar ook dichte bossen.

De start is bij de strandopgang Langevelderslag, waar het eenvoudig parkeren is. Je loopt in de richting van Zandvoort, maar zult ver weg blijven van de drukte aldaar – of je moet even door willen stappen. Je moet geluk hebben wil je een boommarter of vos zien. Konijnen, reeën en damherten laten zich makkelijker spotten. De vegetatie is ingesteld op warme zomerdagen en koude nachten, in zowel zomer als winter. In het landschap kom je zo nu en dan ook nog een onverwoestbare bunker, onderdeel van de Atlantikwall, tegen.

In de winter mogen honden op deze route loslopen, vanzelfsprekend wel onder appèl en op de paden. Van 15 maart tot 15 augustus is het broedseizoen en moeten ze worden aangelijnd, zoals er ook op het strand het hele jaar door een aanlijnverplichting geldt. Dit is overigens een route, over zand- en schelpenpaden, waarvoor een stel stevige wandelschoenen wordt aanbevolen. Je zou deze wandeling (3,5 kilometer) ook kunnen doen met kleine kinderen. Dan is er een licht afwijkende route, die je over het zogeheten Duinkabouterpad voert.

Ik wil deze wandeling lopen

We maakten al eerder een lijst met verrassende winterse uitstapjes. Met een stel stevige schoenen, een dikke sjaal en stevige wanten is de kou heel goed te trotseren. En dan na afloop een warme chocomel of een glas rode wijn.

In het ANWB wandelroute aanbod vind je trouwens meer dan tweehonderd gedetailleerde routes en je kunt ze, net als de meeste van onderstaande wandelingen, altijd downloaden in de Eropuit-app. Naast fietsroutes staan hier ook wandelroutes en inspiratietips in.

Kies je wandeling uit ons gratis aanbod van meer dan 200 wandelroutes in je omgeving.

Of je wandeling nu kort of lang is, met onze schoenen loop je altijd comfortabel!

Van goede wandelschoenen tot stevige rugzakken. Shop hier alles voor je wandeluitrusting!

De mooiste én gratis wandelroutes in elke provincie vind je hier. Ontdek hoe mooi Nederland is.

Met deze gratis app heb je al onze fiets- en wandelroutes, de fietsknooppuntenplanner en tips voor als je eropuit wilt in Nederland bij de hand.